LIONGO (mito mula sa Kenya)

LIONGO (mito mula sa Kenya)

Isinalin sa Filipino ni Roderic P. Urgelles

Pagkilala sa may akda

 ÑAng mitong ito ay matanda na at dahil dito ay hindi na nalaman kung sino ba talaga ang tunay na sumulat o may-akda nito. Si Roderic P. Urgelles ang nagsalin ng Liongo sa wikang filipino. Isinalin niya ito marahil mas madali nating maiintindihan ang kwento kung ito ay mababasa natin sa ating wika. Madali nating malaman kung ano ba talaga ang nais iparating ng akda.

Uri ng Panitikan

ÑMITOLOHIYA -  ang mitolohiya ay isang halos magkakabit-kabit na kumpol ng mga tradisyonal na kuwento o mito , mga kuwento na binubuo ng isang partikular na relihiyon o paniniwala.

ÑMaituturing na mito ang liongo dahil ipinakikita dito ang tradisyon ng kenya at mayroon siyang taglay na lakas na wala ang iba at siya lamang ang natatangi.

Layunin ng Akda

Layunin nito na magbigay ng kaalaman tungkol sa tradisyon at kultura ng mga taga africa. Nagbibigay rin ito ng mga aral sa mga mambabasa.

Tema o Paksa ng akda

ÑAng tema o paksa ng akda ay tungkol sa isang lalaki na itinuturing na bayani ng mga tao dahil sa angking laki at lakas niya. Ito rin ay tungkol kay Liongo at sa kanyang buhay at ang iba't ibang pagsubok na kanyang kinaharap kung paano niya ito nilagpasan. 

Mga Tauhan

ÑLiongo- isang mitolohikal na bayani ng mga mamayan ng swahili at pokonio

ÑMbwasho- nanay ni liongo

ÑSultan ahmad- pinsan ni liongo

ÑWatwa- mga nananahan sa kagubatan

ÑAnak ni Liongo – Siya ang pumatay at nagtraydor sa kanyang ama.

Tagpuan/Panahon

ÑKenya- kung saan pinanganak si liongo

ÑOzi at ungwana sa tana delta, shanga sa fosa, isla ng pate- kung saan nag hari si liongo

ÑBilangguan- kung saan ibinilanggo si liongo

ÑKagubatan- kung saan siya nanirahan pag tapos tumakas sa bialngguan

Balangkas ng mga Pangyayari

ÑSimula- May isang sanggol na lalaki ang ipinanganak sa pitong bayan sa baybayin ng Kenya. Siya ay may natatanging lakas at may isang lihim na kahinaan. Saglit na kasiglahan- Ito ay ang pagiging hari ni Liongo ngunit isang araw ay pinalitan siya ng kanyang pinsan na si Sultan Ahmad.

ÑTunggalian- ( tunggaliang tao laban sa tao ) nang si Liongo ay ibinilanggo at ikinadena ng kanyang pinsang si Haring Ahmad dahil nais niya na mawala ito.

ÑKasukdulan- nang si Liongo ay nakakulong inawit ng mga tao sa labas ng bilangguan ang kanyang mga kanta dahil sa ingay ay nakalag ang mga tanikala niya.Kaya naman siya ay nakatakas at nanirahan sa kagubatan at nagsanay.

ÑKakalasan- nang si Liongo ay nagtagumpay sa isang paligsahan kung saan ang hari nito ay nagpasyang ipakasal ang kanyang anak na babae kay Liongo upang mapabilang ang bayani sa kaniyang pamilya.

ÑWakas- Si Liongo ay nagkaroon ng anak na lalaki na kalaunan ay nagtaksil at pumatay sa kaniya.

Kaisipan o Ideya ng akda

ÑAng kaisipan o ideyang taglay ng akda ay kakaiba, nagbibigay ito ng mga aral sa mambabasa tulad ng kahit anong gawin mong mabuti, masama pa rin ang tingin ng iba sa‘yo. Katulad ng pag traydor ng kaniyang pinsan na si Sultan Ahmad, ipinakita nito na marami pa ring masama at sakim sa mundo

Teoryang pampanitikan

ÑEKSISTENSYALISMO – Ipinapakita sa mito na may kakayahang magdesisyon si Liongo para sa kanyang sarili kahit na alam niya ang kanyang ikahahantungan na mas lalong ipinagtitibay ang teorya. Isa pang halimbawa nito ay nang nagtaksil ang kanyang anak na lalaki at nagdesisyon na patayin siya.

ÑREALISMO – Dahil nais ipahayag ng sumulat ng akda ang kanyang mga naging karanasan sa kenya at ang mga pangyayari sa kuwento na nangyayari rin sa realidad tulad ng pagsasalin/pag aagawan ng posisyon sa gobyerno nila. 

Buod

ÑMayroong isang malakas at mala-higanteng lalaking nakatira sa isa sa pitong bayang nasa Kenya. Siya si Liongo, isa ring kilalang mahusay na manunulat at makata mula sa kanilang lugar sa baybaying dagat. Maliban sa angking katalinuhan, malakas din si Liongo na hindi tinatablan ng anumang armas. Gayunman, mayroon siyang kahinaan na sila lamang ng inang si Mbwasho ang may alam. Ikamamatay ni Liongo kapag siya ay natamaan sa kaniyang pusod. Hari si Liongo ng iba’t ibang lugar sa kanilang bayan. Namumuno siya sa Ozi at Ungwana sa Tana Delta. Gayundin sa Isla ng Pate o kilala rin bilang Shangha sa Faza.

Nasakop niya mula sa pinasang si Haring Ahmad ang Pate. Nagkaroon ng pagbabago sa pamumuno. Mula sa pagiging Matrilinear kung saan kababaihan ang namumuno, naging Patrilinear ito na lalaki ang naghahari. Dahil sa inggit at inis, gumawa ng paraan si Haring Ahmad para ibilanggo si Liongo. Itinali siya gamit ang kadena at ikinulong. 

Nag-isip naman si Liongo ng isang papuri dahil mahusay siyang sumulat. Inawit ng mga nasa labas ng piitan ang kaniyang isinulat. Habang umaawit ang mga ito, nakaisip ng paraan upang makatakas si Liongo. Hinayaan siya ng mga taong makawala at nanirahan sa kagubatan kung saan nagsanay ng mga armas kabilang ang pana.

  Sumali siya sa isang patimpalak at nagwagi. Iyon pala, pakana ito ng hari para mahuling muli si Liongo ngunit nakatakas ito. Nagwagi siya sa labanan sa Gala. Sa tuwa ng hari, ipinakasal nito ang anak kay Liongo at nagkaroon ng pamilya. Ngunit paglaon ng panahon, nakitil si Liongo ng sariling anak na lalaki.